บาสเกตบอล เป็นกีฬาที่มีต้นกำเนิดในช่วงปี 1891 โดย Dr. James Naismith (ดร. เจมส์ ไนสมิท) นับว่ามีประวัติศาสตร์ยาวนานร่วมหลายศตวรรษ ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทั้งในส่วนของอุปกรณ์การเล่น รวมไปถึงกติกาต่างๆ มีการพัฒนาและปรับปรุง ให้เหมาะสม ยิ่งขึ้น
กติกาพื้นฐานของบาสเกตบอลในอดีต
กีฬาบาสเกตบอล ถูกออกแบบมาให้เล่นได้ง่าย กติกาไม่ซับซ้อน ทำให้กติกาของกีฬาบาสเกตบอลในสมัยนั้นมีเพียง 5 ข้อพื้นฐานดังนี้
- ผู้เล่นจะต้องใช้มือในการสัมผัสลูกบอลเท่านั้น
- ผู้เล่นไม่สามารถถือลูกบอลวิ่งได้
- ผู้เล่นสามารถยืนตำแหน่งใดก็ได้ในสนาม
- ผู้เล่นห้ามสัมผัสตัวผู้เล่นคนอื่น หรือห้ามปะทะกัน
- ประตู (ห่วง / ตะกร้า) จะต้องถูกติดตั้งไว้เหนือพื้นสนาม และจะต้องขนาดกับเส้นเขตสนาม
กติกาบาสเกตบอลในเวลาต่อมา
เมื่อเวลาผ่านไปในปี 1892 ได้มีการเพิ่มเติม กติกาการเล่นบาสเกตบอล ขึ้น เพื่อให้รัดกุมต่อการแข่งขัน และลดปัญหาในเรื่องของปัญหาภายใน การกระทบกระทั่ง การตัดสิน รวมไปถึงกติกาเพิ่มเติมหากทำผิดกฎ หรือที่เรียกว่าการฟาล์ว ไปจนถึงการป้องกันการอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้ โดยกติกามีเพิ่มเติมจาก 5 ข้อเป็น 13 ข้อดังนี้
- ผู้เล่นสามารถโยนลูกบอลด้วยมือข้างเดียว หรือสองมือก็ได้
- ผู้เล่นสามารถตีลูกบอลด้วยมือได้ แต่ต้องไม่ใช้กำปั้น
- ผู้เล่นไม่สามารถถือลูกบอลวิ่งได้ จะต้องโยนลูกบอลจากจุดที่ถือบอลเท่านั้น แต่สามารถวิ่งเพื่อคว้าบอลได้
- ผู้เล่นสามารถสัมผัสลูกบอลด้วยมือ แขน หรือลำตัวเท่านั้น ห้ามดึงลูกบอล
- ผู้เล่นไม่สามารถใช้ไหล่ในการดัน ผลัก ดึง ตบ ตี หรือกระทบกระทั่งฝ่ายตรงข้าม หากละเมิดจะถือว่า ฟาล์ว และหากละเมิดซ้ำ ถือเป็นฟาล์วเสียสิทธิ์
- การกระทำในข้อ 2 และข้อ 5 ถือว่าเป็นการฟาล์ว
- การทำฟาล์วติดต่อกัน 3 ครั้ง จะทำให้เสียคะแนน
- เมื่อลูกบอลถูกตี หรือถูกโยนจากพื้นเข้าประตู สามารถนับเป็นคะแนนได้
- เมื่อลูกบอลไหลออกนอกสนาม ฝ่ายตรงข้ามมีสิทธิที่จะส่งบอลจากนอกสนามเข้ามาในสนาม โดยมีเวลาตัดสินใจ 5 วินาที หากเกินกว่านั้นฝั่งตรงข้ามจะได้ส่งบอลแทน
- กรรมการร่วมมีหน้าที่ในการตัดสิน และจดบันทึกการฟาล์ว หากมีการฟาล์วเกิดขึ้นติดต่อกันครบ 3 ครั้ง สามารถแจ้ง กรรมการผู้ตัดสิน และเสียสิทธิ์ตามกติกาในข้อ 5
- กรรมการผู้ตัดสิน มีสิทธิ์เด็ดขาดในการตัดสินต่างๆ
- เวลาในการแข่งขัน แบ่งออกเป็น 2 รอบ รอบละ 15 นาที โดยมีเวลาพักคั่นกลางของทั้ง 2 รอบเป็นระยะเวลา 5 นาที
- เมื่อหมดเวลาการแข่งขัน ฝ่ายที่ทำคะแนนมากกว่าเป็นผู้ชนะ หากมีคะแนนสุดท้ายเท่ากัน ให้หัวหน้าทีมตกลงกัน และทำการแข่งขันต่อจนกว่าจะมีฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งทำคะแนนได้
หลังจากนั้นกติกาได้มีการพัฒนาเติมแต่งไปตามยุคสมัยมาจนเป็นดัง กติกาว่าด้วยการเล่นบาสเกตบอลในปัจจุบัน ตั้งแต่กติกาการเล่น กติกาการแข่งขัน ไปจนถึงการแต่งกาย
โดยปัจจุบันมีการเล่นบาสเกตบอลแบบใหม่ ที่มีชื่อว่า “สตรีทบาส” ที่เป็นการเล่นกีฬาบาสเกตบอลแบบง่ายๆ กติการไม่เยอะ และลดปริมาณคน รวมถึงขนาดสนามเหลือเพียงครึ่งเดียวเท่านั้น ทำให้การเล่นกีฬาบาสเกตบอลในปัจจุบันมีความหลากหลายมากขึ้นอีกด้วย